Archeologie
Wat is archeologie?
Archeologie is de wetenschap die onderzoek doet naar de tastbare overblijfselen van menselijke bewoning in de bodem. Als er geen archieven, oude boeken, kranten en kaarten zijn die ons informatie geven over het leven in een ver verleden, blijft het bodemarchief over. Dit bodemarchief kan slechts eenmaal ‘gelezen’ worden.
In 1992 tekenden alle Europese ministers het verdrag van Malta. In dit verdrag zijn regels vastgelegd voor het behoud en beheer van archeologisch erfgoed in Europa. De intentie van dit verdrag is het bodemarchief zoveel mogelijk te ontzien. Als dat niet mogelijk is moet voorafgaand aan de bodemverstoring archeologisch onderzoek worden verricht dat door de ‘verstoorder’ moet worden betaald.
Archeologie speelt dus een belangrijke rol bij het opstellen en uitvoeren van ruimtelijke plannen. Vanaf 2007 moet archeologie volwaardig worden meegewogen bij alle plannen waarbij de bodem wordt verstoord. Dat wil niet zeggen dat niet gebouwd mag worden op een plaats met archeologische waarden of archeologische verwachtingen, maar het moet wel worden onderzocht en eventueel opgegraven worden.
Soms levert het onderzoek archeologische en cultuurhistorische kennis op, die als inspiratiebron kan dienen voor het ontwerp van een gebouw of bij het inrichten van de openbare ruimte. Zo kan het ‘verhaal van de plek’ ook door toekomstige generaties nog worden gelezen.
Archeologische kaarten
De manier van onderzoek wordt bepaald door twee dingen. Enerzijds de archeologische waarde, anderzijds de aard en omvang van de bodemingrepen. Het is belangrijk om het bodemarchief te beschermen en op tijd archeologische belangen af te wegen. Dit kan alleen als we inzicht hebben in de verwachte ligging, verspreiding en aard van het bodemarchief. Om deze reden heeft de gemeente een aantal archeologische landkaarten op perceelsniveau (schaal 1:10.000) laten maken door archeologisch adviesbureau RAAP.
Op de kaarten staan de archeologische vindplaatsen, waarvan sommigen met een archeologische status, en de beschermde archeologische monumenten. Daar waar in het verleden (proef)opgravingen zijn geweest is al veel bekend over de ondergrond. Op basis van de gevonden voorwerpen en gegevens houdt de rijksoverheid een catalogus bij.
Naast de bekende archeologische vindplaatsen zijn op de kaarten ook de archeologische verwachtingszones aangegeven. Deze zijn verdeeld in de categorieën (zeer) hoge, middelhoge en lage archeologische verwachting. De rijksoverheid heeft de categorieën vastgelegd in haar beleid. Dit beleid is opgenomen in de verschillende gemeentelijke bestemmingsplannen én in de Erfgoedverordening Berg en Dal 2023(externe link). Belangrijk om te weten zijn de ondergrenzen, waarbij archeologisch onderzoek niet noodzakelijk is.
Gemeente is verantwoordelijk
Sinds 2007 is de gemeente verantwoordelijk voor de bescherming van archeologie, ofwel het bevoegd gezag. De gemeente is niet verantwoordelijk voor beschermde archeologische rijksmonumenten, hier is het rijk verantwoordelijk voor.
Voor archeologische werkzaamheden is een vergunning nodig, dit is onderdeel van een omgevingsvergunning. De Omgevingsdienst Regio Nijmegen (ODRN)(externe link) verleent namens de gemeente deze vergunning. De ODRN toetst in eerste instantie aan de hand van bekende archeologische waarden en archeologische verwachtingen. Gaat het om een groot oppervlak dan vragen zij advies aan een archeoloog. De gemeente Berg en Dal en een aantal gemeenten uit de regio Nijmegen, hebben hiervoor samen een regioarcheoloog aangesteld. De gemeente beslist uiteindelijk wat en hoe er onderzocht moet worden.
Kosten
De kosten voor archeologisch onderzoek en advies zijn voor rekening van de aanvrager van een vergunning. Om de kosten voor advies te dekken heft de gemeente Berg en Dal leges.
Explosieven
Komt u bij graafwerkzaamheden explosieven/munitie tegen? Meld dit dan bij de politie, 0900 8844.
Meer informatie over explosieven
Meer informatie over wat er niet is toegestaan met een metaaldetector
Meer informatie
De regels over archeologie zijn vast gelegd in de Erfgoedwet 2016(externe link) en de Erfgoedverordening Berg en Dal 2023(externe link). Op de website van Erfgoedinspectie(externe link) kunt u ook informatie over archeologische wet- en regelgeving vinden. Informatie over gecertificeerde opgravingsbedrijven(externe link) vindt u hier.